سمپلر آزمایشگاهی چیست؟
سمپلرها یکی از مهم‌ترین ابزارها در تمام بخش‌های آزمایشگاهی به شمار می‌آیند. نام دیگر سمپلرها، پیپت‌ها یا میکروپیپت‌ها است که برای انتقال مایعات در حجم‌های کم و دقیق مورد استفاده قرار می‌گیرند. سمپلرها انواع مختلفی دارند که هر یک می‌توانند مقادیر مشخصی از مایعات را جابجا کنند و برای اهداف متفاوتی به کار می‌روند.
میکروپیپت‌ها با توجه به حجمی که جابجا میکنند، دارای بخشی به نام تیپ (Tip) یا سرسمپلر هستند که بر روی بخش ابتدایی سمپلر (جایی که مایع را می‌کشد) قرار می‌گیرد و در واقع مایع مورد نظر دورن سرسمپلر قرار گرفته و از این طریق منتقل می‌شود. پس از اتمام جابجایی، سرسمپلر توسط دکمه اجکتور ، از آن جدا می‌شود.
انواع سمپلر (میکروپیپت)
- سمپلر حجم ثابت: حجم معین و تعیین شده ای را جابجا می‌کند.
- سمپلر حجم متغیر: در بازه ای معین از حجم قابل استفاده است.
- سمپلر چند کاناله: سمپلرهای چند کاناله دو نوع هستند، 8 کاناله و 12 کاناله که به صورت همزمان و یکجا در رک ها به کار گرفته می‌شوند.
خرید انواع سمپلر آزمایشگاهی
مشاهده همه
-
نحوه کار با (سمپلر) میکروپیپت
سمپلرهایی که بر اساس اصول جابه‌جایی هوا کار میکنند، از جمله متداول‌ترین انواع سمپلر در آزمایشگاهها هستند که از دقت مناسبی برای حجم‌برداری از اغلب نمونه‌ها برخوردار هستند.
با این وجود، ماهیت نمونه‌های مورد آزمایش، می‌تواند دقت این سمپلرها را تا حد زیادی تحت تاثیر قرار دهد. به‌همین دلیل لازم است تا جهت حجم‌برداری از نمونه‌های مختلف، از روش حجم‌برداری متفاوتی استفاده شود.
به‌طور کلی ۲ روش اصلی به منظور حجم‌برداری با سمپلر جابه‌جایی هوا وجود دارد که با عناوین روش حجم‌برداری استاندارد (forward pipetting mode) و روش حجم‌برداری معکوس (reverse pipetting mode) شناخته می‌شوند.
علاوه‌بر این، برخی مواقع لازم است تا حجم‌برداری‌های مکرری از یک نمونه صورت گیرد. به این منظور روش حجم‌برداری تکراری (repetitive pipetting) مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین چنانچه قصد حجم‌برداری از نمونه‌های ناهمگنی مانند خون را دارید، باید از روش حجم‌برداری متفاوتی (روش حجم‌برداری از نمونه‌های ناهمگن) برای این منظور استفاده کنید.
-
نحوه استفاده از سمپلر آزمایشگاه
در این مقاله قصد داریم تا ضمن پاسخ به این پرسش، مراحل انجام هریک از روش‌های حجم‌برداری با سمپلر را به‌طور کامل توضیح داده و شما را با نحوه‌ی حجم‌برداری از انواع نمونه‌های آزمایشگاهی آشنا کنیم.
-
انواع روش‌های حجم‌برداری با سمپلر
ابتدا این نکته را در نظر بگیرید که دکمه‌ی حجم‌برداری در سمپلرهای مکانیکی عموما دارای دو مرحله هستند. به منظور استفاده از انواع روش‌های حجم‌برداری با سمپلر لازم است تا کاملا با عملکرد اجزای سمپلر خود آشنا باشید. تصویر زیر، حالات مختلف قرارگیری دکمه‌ی حجم‌برداری سمپلر را در طول انجام آزمایشات نشان می‌دهد.
شکل حالات قرارگیری دکمه‌ی حجم‌برداری سمپلر
حال پس از آگاهی از حالات قرارگیری دکمه‌ی حجم‌برداری سمپلر، لازم است تا با انواع روش‌های حجم‌برداری در حین کار با سمپلر آشنا شوید.
روش حجم‌برداری استاندارد
مراحل روش حجم برداری استاندارد
روش فروارد (forward mode) در واقع روش استاندارد حجم‌برداری با سمپلر و متداول‌ترین تکنیک حجم‌برداری در آزمایشگاهها است که به‌منظور حجم‌برداری از محلول‌های آبی[۲] مانند بافرها، اسیدهای رقیق شده و یا بازها استفاده می‌شود.
در این روش مقدار مشخصی از نمونه، وارد نوک سمپلر شده و سپس درون ظرف هدف تخلیه می‌شود. روش حجم‌برداری استاندارد طی پنج مرحله صورت می‌گیرد که در ادامه به شرح آن‌ها خواهیم پرداخت.
مرحله‌ی اول
آماده‌سازی: سمپلر را به صورت تقریبا عمودی نگه دارید. دکمه‌ی حجم‌برداری سمپلر را به آرامی تا توقف اول فشار دهید.
مرحله‌ی دوم
حجم‌برداری: نوک سمپلر را به داخل نمونه فرو ببرید. دکمه‌ی حجم‌برداری سمپلر را به‌آرامی رها کنید تا در حالت اولیه قرار گیرد. یک ثانیه صبر نمایید تا نمونه زمان لازم برای رسیدن به داخل نوک سمپلر را داشته باشد. سپس سمپلر را درحالی‌که نوک سمپلر به دیواره‌ی ظرف تماس دارد، خارج کنید.
مرحله‌ی سوم
تخلیه نمونه: نوک سمپلر را در زاویه‌ای بین ۱۰ الی ۴۵ درجه نسبت به دیواره‌ی ظرف قرار دهید. سپس دکمه‌ی حجم‌برداری را تا توقف اول به سمت پایین فشار دهید. یک ثانیه مکث کنید.
نکته: درصورت مشاهده‌ی قطراتی بر روی نوک سمپلر، پیش از تخلیه نمونه، به دقت نوک سمپلر را با پارچه‌ی استریل بدون کرک تمیز نمایید. حتما توجه کنید که پارچه با خروجی نوک سمپلر تماس پیدا نکند زیرا در این صورت نمونه به‌طور کامل از دست خواهد رفت.
مرحله‌ی چهارم
تکمیل فرآیند تخلیه‌ی نمونه: برای مدتی در مرحله ۳ بمانید و سپس دکمه‌ی حجم‌برداری سمپلر را تا توقف دوم فشار دهید. با این کار تمام ذرات نمونه از نوک سمپلر به بیرون منتقل می‌شود. در نهایت سمپلر را درحالی‌که نوک سمپلر با دیواره‌ی ظرف در تماس است، از ظرف خارج نمایید.
مرحله‌ی پنجم
اتمام فرآیند حجم‌برداری: دکمه‌ی حجم‌بردای سمپلر را رها کنید تا به حالت اولیه بازگردد. در نهایت نوک سمپلر را با استفاده از دکمه‌ی پران نوک سمپلر جدا نمایید.
روش حجم‌برداری معکوس
مراحل روش حجم‌برداری معکوس با سمپلر
به منظور حجم‌برداری از مایعات چسبنده (ویسکوز)، نمونه‌های فرار و یا مایعاتی که تمایل به تشکیل فوم دارند، استفاده از روش حجم‌برداری معکوس، می‌تواند خطاهای حجم‌برداری را تا حد بسیار زیادی کاهش دهد.
این روش، در حجم‌برداری از مقادیر کوچک، بسیار دقیق بوده و باعث کاهش اتلاف جرم ناشی از تبخیر، جلوگیری از ایجاد فوم و یا تشکیل حباب در حین انجام مراحل حجم‌برداری می‌شود.
مراحل حجم‌برداری به روش معکوس به شرح زیر است.
مرحله‌ی اول
آماده‌سازی: سمپلر را در وضعیت تقریبا عمودی نگه‌دارید. دکمه‌ی حجم‌برداری سمپلر را به‌آرامی فشار دهید تا به توقف دوم برسد.
مرحله‌ی دوم
حجم‌برداری: نوک سمپلر را به داخل نمونه فرو ببرید. اجازه دهید دکمه‌ی حجم‌برداری سمپلر به حالت اولیه باز گردد. یک ثانیه صبر کنید تا نمونه زمان لازم برای ورود به داخل نوک سمپلر را داشته باشد. سپس سمپلر را به حالت عمودی خارج کنید.
مرحله‌ی سوم
تخلیه نمونه: نوکسمپلر را در زاویه‌ای بین ۱۰ الی ۴۵ درجه نسبت به دیواره‌ی ظرف قرار دهید. سپس دکمه‌ی حجم‌برداری را تا توقف اول به سمت پایین فشار دهید. یک ثانیه مکث کنید.
نکته: در صورت مشاهده‌ی قطراتی بر روی نوک سمپلر، پیش از تخلیه نمونه، به دقت نوک سمپلر را با پارچه‌ی استریل بدون کرک تمیز نمایید. حتما توجه کنید که پارچه با خروجی نوک سمپلر تماس پیدا نکند زیرا در این صورت نمونه به‌طور کامل از دست خواهد رفت.
مرحله‌ی چهارم
تکمیل فرآیند تخلیه‌ی نمونه: مقداری نمونه در نوک سمپلر باقی‌مانده است. با فشردن دکمه‌ی حجم‌برداری سمپلر تا توقف دوم، این مقدار نمونه را به ظرف حاوی نمونه بازگردانده و یا درون ظروف پسماند تخلیه نمایید.
مرحله‌ی پنجم
اتمام فرآیند حجم‌برداری: دکمه‌ی حجم‌برداری سمپلر را رها کنید تا به حالت اولیه باز گردد. در نهایت نوک سمپلر را با استفاده از دکمه‌ی پران نوک سمپلر جدا نمایید.
روش حجم‌برداری تکراری
مراحل حجم‌برداری تکراری با سمپلر
به عنوان شخصی که در آزمایشگاه مشغول به کار است، حتما بارها این مسئله را تجربه کرده‌اید که گاهی نیاز است تا از یک نمونه به صورت مکرر حجم‌برداری کنید. در این صورت لازم است تا از روش حجم‌برداری تکراری (repetitive pipetting) کمک بگیرید. این روش به‌منظور حجم‌برداری‌هایی مکرر از یک نمونه و با حجم‌های یکسان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مراحل زیر نشان‌دهنده‌ی یکی از روش‌های حجم‌برداری با سمپلر است که به‌منظور حجم‌برداری‌های مکرر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مرحله‌ی اول
آماده‌سازی: سمپلر را در وضعیت تقریبا عمودی نگه‌دارید. دکمه‌ی حجم‌برداری سمپلر را به‌آرامی فشار دهید تا به توقف دوم برسد.
مرحله‌ی دوم
حجم‌برداری: نوک سمپلر را به داخل نمونه فرو ببرید. اجازه دهید دکمه‌ی حجم‌برداری سمپلر به حالت اولیه باز گردد. یک ثانیه صبر کنید تا نمونه زمان لازم برای ورود به داخل نوک سمپلر را داشته باشد. سپس سمپلر را به حالت عمودی خارج کنید.
مرحله‌ی سوم
تخلیه‌ی نمونه: نوک سمپلر را در زاویه‌ای بین ۱۰ الی ۴۵ درجه نسبت به دیواره‌ی ظرف قرار دهید. سپس دکمه‌ی حجم‌برداری را تا توقف اول به سمت پایین فشار دهید و یک ثانیه مکث کنید.
دقت کنید که در این مرحله مقداری از نمونه درون نوک سمپلر باقی می‌ماند که نباید تخلیه شود.
مرحله‌ی چهارم
حجم‌برداری مجدد: به منظور تکرار روند حجم‌برداری، دکمه‌ی سمپلر در حالت توقف اول نگه دارید (دکمه‌ی سمپلر را رها نکنید) و سپس نوک سمپلر را به داخل نمونه فرو برده و مراحل دو و سه را مجددا تکرار نمایید.
مرحله‌ی پنجم
اتمام فرآیند حجم‌برداری: مقدار نمونه‌ی باقی‌مانده در نوک سمپلر را در ظرف نمونه و یا ظروف پسماند تخلیه کنید. به این منظور دکمه‌ی حجم‌برداری سمپلر را تا توقف دوم فشار دهید.
مرحله‌ی ششم
دکمه‌ی حجم‌برداری سمپلر را رها کنید تا به حالت اولیه باز گردد و در نهایت نوک سمپلر را با استفاده از دکمه‌ی پران نوک سمپلر جدا نمایید.
روش حجم‌برداری از نمونه‌های ناهمگن
روش حجم‌برداری از نمونه‌های ناهمگن
معمولا هنگام حجم‌برداری از نمونه‌های ناهمگنی مانند مایعات بدن (خون و یا سرم)، امکان مرطوب کردن (pre-rinsing) نوک سمپلر وجود ندارد و همچنین نیاز است تا جهت انجام آزمایش‌های دقیق و صحیح، تمام نمونه مورد استفاده قرار گیرد.
در این موارد توصیه می‌شود تا از روش حجم‌برداری از نمونه‌های ناهمگن استفاده شود که در ادامه به شرح مراحل آن خواهیم پرداخت.
مرحله‌ی اول
حجم‌برداری: دکمه‌ی حجم‌برداری سمپلر را تا توقف اول به سمت پایین فشار دهید. نوک سمپلر را وارد نمونه کرده و مطمئن شوید که نوک سمپلر تا عمق مناسبی داخل نمونه فرو رفته است.
مرحله‌ی دوم
حجم‌برداری: دکمه‌ی سمپلر را به آرامی رها کنید تا به حالت اولیه بازگردد. بدین صورت نوک سمپلر از نمونه پُر خواهد شد.
مرحله‌ی سوم
تخلیه‌ی نمونه: نوک سمپلر را در محلول مورد نظر (محلول هدف[۴]) فرو ببرید. مطمئن شوید که نوک سمپلر را تا عمق مناسبی به داخل محلول فرو رفته است.
مرحله‌ی چهارم
تخلیه‌ی نمونه: دکمه‌ی حجم‌برداری سمپلر را تا توقف اول به سمت پایین فشار دهید و سپس به آرامی رها کنید تا به حالت اولیه بازگردد.
دقت نمایید که در این مرحله، نوک سمپلر را به هیچ عنوان از نمونه خارج نکنید.
مرحله‌ی چهارم را چندین مرتبه تکرار نمایید تا هیچ نمونه‌ای بر روی دیواره‌ی داخلی نوک سمپلر باقی نماند.
مرحله‌ی پنجم
تکمیل فرآیند حجم‌برداری: سمپلر را در حالیکه نوک سمپلر با دیواره‌ی ظرف هدف در تماس است خارج کرده و دکمه‌ی سمپلر را تا توقف دوم فشار دهید. این کار باعث می‌شود تا نوک سمپلر کاملا از نمونه خالی شود.
مرحله‌ی ششم
دکمه‌ی حجم‌برداری سمپلر را رها کنید تا به حالت اولیه بازگردد و در نهایت نوک سمپلر را با استفاده از دکمه‌ی پران نوک سمپلر جدا نمایید.
جمع‌بندی
در این مقاله سعی کردیم تا شما را با انواع روش‌های حجم‌برداری با سمپلر آشنا کنیم. لازم به‌ذکر است که هریک از این روش‌ها مناسب استفاده در یک شرایط خاص هستند و درحین کار با نمونه‌های مختلف، تاثیر متفاوتی بر دقت نتایج خواهند گذاشت. بنابراین انتخاب صحیح روش‌های حجم‌برداری با سمپلر در ایجاد نتایج قابل اطمینان و قابل تکرار بسیار حائز اهمیت است. این مسئله به‌ویژه هنگام حجم‌برداری از مقادیر بسیار کم می‌تواند تاثیر به‌سزایی بر نتایج آزمایشات بگذارد.
-
خطاهای کار با سمپلر
-
عدم مرطوب کردن نوک سمپلر
ممکن است بارها اصطلاح مرطوب کردن نوک سمپلر یا pre-wetting را شنیده باشید. یکی از دلایل بروز خطا درحجم‌برداری، مرطوب نکردن نوک سمپلر است.
اگر کاربرانی که از سمپلر استفاده میکنند، پیش از شروع مراحل حجم‌برداری، نوک سمپلر را مرطوب نکنند، ممکن است مقداری از نمونه به دلیل تبخیر از دست برود و در نتیجه کاربر اختلافی را در نتایج حجم‌برداری مشاهده کند.
حداقل سه مرتبه مرطوب کردن نوک سمپلر می‌تواند خطر بروز خطا در نتایج را کاهش دهد. این موضوع به‌ویژه برای حجم‌برداری از محلول‌های فرار مانند حلال‌های آلی بسیار مهم است.
-
بی‌توجهی به تغییرات دما
در صورت عدم تعادل دمایی بین سمپلر، نمونه و نوک سمپلر ، میزان حجم‌برداری نسبت به مقدار مورد نظر متفاوت خواهد بود. به‌ویژه در مورد سمپلرهای جابه‌جایی هوا که ابزاری پرکاربرد در آزمایشگاهها هستند.
این موضوع به این دلیل رخ می‌دهد که سمپلرها با مکانیزم جابجایی هوا تحت تأثیر فشار اتمسفر، رطوبت نسبی و فشار بخار مایع کار میکنند و همگی این موارد به دما وابسته هستند. گرمای بدن کاربر نیز ممکن است حین حجم‌برداری به سمپلر منتقل شده و باعث بروز خطا گردد.
-
پاک کردن نوک سمپلر
گاهی اوقات ممکن است قطره‌هایی از نمونه به دیواره‌ی خارجی نوک سمپلر بچسبد و حین تخلیه نمونه، در میزان حجم‌برداری خطاهایی ایجاد کند. برخی از کاربران برای جلوگیری از بروز چنین خطاهایی، پیش از تخلیه نمونه نوک سمپلر را پاک میکنند. درصورتی که این اقدام نیز ممکن است منجر به از بین رفتن نمونه و ایجاد خطاهای حجم‌برداری گردد. به خصوص اگر نوک سمپلر با دستمال جاذب پاک شود.
شکل ۱. پاک کردن نوک سمپلر
-
انتخاب روش حجم‌برداری نادرست
انتخاب روش حجم‌برداری استاندارد (Forward Pipetting) یا معکوس (Reverse Pipetting) اغلب به دلخواه کاربران انجام می‌شود. در صورتی که انتخاب نادرست هریک از این روش‌ها می‌تواند منجر به بروز خطاهای حجم‌برداری شود. با این حال حالت معکوس فقط باید برای نمونه‌های ویسکوز استفاده شود. در روش حجم‌برداری معکوس، پیستون کاملاً فشرده شده (فشردن دکمه حجم‌برداری تا مرحله دوم) و سپس برای تخلیه نمونه، دکمه‌ی حجم‌برداری تنها تا توقف اول فشرده می‌شود.
بنابراین، استفاده از حالت معکوس حین کار با محلول‌های آبی منجر به تخلیه‌ی بیش از حد نمونه می‌شود در حالی که استفاده از حالت استاندارد برای محلول‌های ویسکوز منجر به تخلیه کم‌تر نمونه خواهد شد. تصاویر ۲ و ۳ به ترتیب مراحل حجم‌برداری به روش استاندارد و معکوس را نشان می‌دهند.
-
بالا بودن سرعت حجم‌برداری
یک کاربر طی یک روز ممکن است به دفعات از نمونه‌های مختلف حجم‌برداری کند. بسیاری از کاربران این کار را با سرعت بالایی انجام می‌دهند. اما این سرعت بالا در حجم‌برداری موجب بروز مشکلاتی خواهد شد.
به‌طور مثال پس از برداشتن حجمی از نمونه، چنانچه کاربر چند ثانیه مکث نکند و به نوک سمپلر را به سرعت از درون ظرف حاوی نمونه خارج نماید، ممکن است با میزان حجم‌برداری کمتری نسبت به مقدار مورد نظر روبه‌رو شود. زیرا برای حجم‌برداری کاملِ مایع لازم است چند ثانیه مکث کرد.
شکل ۴. زاویه مناسب در دست گرفتن سمپلر- سمت راست: حین حجم برداری، سمت چپ: حین تخلیه نمونه
-
زاویه‌ی اشتباهِ در دست گرفتن سمپلر
همانطور که گفته شد حجم‌برداری به یکی از کارهای روتین آزمایشگاهی تبدیل شده است که ممکن است حین انجام آن دقت چندانی به روش استفاده از سمپلر نشود. یکی از مثال‌های بارزِ این موضوع، زاویه در دست نگه داشتن سمپلر حین حجم‌برداری و تخلیه نمونه است که کاربران اغلب توجه چندانی به آن ندارند.
تماس دادن نوک سمپلر با دیواره ظرف حین حجم‌برداری از یک نمونه باعث از بین رفتن بخش یا حجم زیادی از نمونه می‌شود ( به دلیل کشش سطحی) . اما عمود نگه داشتن سمپلر حین حجم‌برداری می‌تواند تا حد زیادی از بروز چنین خطایی جلوگیری کند.
-
استفاده از نوک سمپلرهای بی کیفیت و غیر استاندارد
اغلب کاربران از تاثیر نوک سمپلرها بر نتایج حجم‌برداری غافل هستند. در حالیکه این کالاهای مصرفی و به ظاهر بی اهمیت، می‌توانند سبب بروز خطاهای جدی در حجم‌برداری شوند. عدم انتخاب نوک سمپلر مناسب برای سمپلر می تواند منجر به نشت و از بین رفتن نمونه شود.
راه حل چیست؟
تا به اینجای مطلب خطاهای رایج در حجم‌برداری که به دلیل عدم آموزش مناسب برای استفاده از سمپلر ایجاد می‌شوند را مرور کرده و علت نیاز به آموزش کاربران را نیز بیان نمودیم. در این قسمت از مطلب قصد داریم راه‌حل‌هایی که آزمایشگاهها می‌توانند برای آموزش پرسنل به‌کار گیرند را توضیح دهیم.
۱. یکی از این راه‌حل‌ها، استفاده از یک یا دو متخصص خبره در این حوزه است. این متخصصین با آموزش تکنسین‌ها، می‌توانند خطر تغییر حجم ناشی از خطای کاربری را به حداقل برسانند. با این وجود برای کاهش خطای کاربری، همچنان یک روش جامع و استاندارد آموزش تکنیک حجم‌برداری ضروری است.
۲. راهی دیگر برای بهبود تکنیک کاربران و آموزش آن‌ها در مورد خود سمپلر است. این مباحث باید شامل مروری بر انواع مختلف سمپلر (به طور مثال عملکرد مکانیکی سمپلرهای جابجایی هوا و متغیرهایی که می‌توانند بر دقت آن‌ها تأثیر بگذارند)، زمان استفاده از هر کدام و همچنین نحوه انتخاب نوک سمپلرهای مناسب باشد.
۳. پس از فراهم کردن دانش پایه درباره سمپلرها، آموزش تکنیک مناسب به صورت عملی نیاز است. این مرحله از آموزش می‌تواند بازخوردهای خوبی را به دنبال داشته باشد. کاربران می‌توانند متوجه شوند که چه فاکتورهایی بر عملکرد سمپلرها تاثیر می‌گذارد و متناسب با آن‌ها تکنیک خود را تغییر دهند.
۴. آموزش کار با سمپلر تنها به اپراتورها ختم نمی‌شود. بلکه این آموزش‌ها برای کاربران در همه بخش ها و سطوح آزمایشگاهی اهمیت دارد. اعم از محققین و تکنسین‌ها و یا مدیران آزمایشگاه. آموزش متمرکز بر کنترل فرآیند می‌تواند برای مدیران و ناظران کنترل کیفی آزمایشگاه مفید باشد. این سطح از آموزش می‌تواند شامل اطلاعات مربوط به تعمیر و نگهداری سمپلر، اطلاعات دقیق در مورد مقررات مربوطه و استانداردهای کیفیت و فنآوری‌های کالیبراسیون باشد.
۵. در آخر باید توجه داشت که آموزش تنها به موارد ذکر شده ختم نمی‌شود. بلکه لازم است با استفاده از برنامه‌های آموزشی مداوم، مهارت کاربران قبل و بعد از آموزش ارزیابی گردد.
-
کالیبراسیون سمپلر:
کالیبراسیون به معنی بدست آوردن اختلاف بین نتایج واقعی با میزان حجم مورد نظر دستگاههای اندازه گیری است. میکروپیپت هم به عنوان یک ابزار اندازه گیری در آزمایشگاه نیاز به کالیبراسیون دوره ای دارد تا در صورت مشاهده اختلاف با معیارهای استانداردهای بین المللی و ملی، نسبت به رفع اختلاف اقدام شود. زیرا این اختلاف مستقیما در نتایج بدست آمده آزمایش و در نتیجه تصمیم گیری های مرتبط دخیل خواهد بود.
طبق استاندارد، از روش وزن سنجی برای کالیبراسیون سمپلر استفاده می شود. روش دیگری بنام رنگ سنجی وجود دارد که برای کنترل کیفی عملکرد سمپلر در آزمایشگاه مورد استفاده قرار می گیرد. برای کالیبره کردن سمپلر شرکت هایی تحت عنوان آزمایشگاه کالیبراسیون وجود دارند که توسط مراجع ذیصلاح تایید صلاحیت شده اند و با بررسی سمپلر، گزارش کالیبراسیون را برای درخواست کنندگان صادر می نمایند.
-
نکاتی درخصوص نگهداری و کار با سمپلر / میکروپیپت:
- در حد امکان در آزمایشگاه از پایه سمپلر استفاده شود.
- بنا به میزان کارکرد و مواد مورد استفاده، سمپلر بصورت دوره ای سرویس، روغن کاری و کنترل کیفی شود.
- زمانی که مایع درون سر سمپلر / نوک سمپلر است به هیچ عنوان در حالت افقی قرار نگیرد زیرا محلول وارد شفت دستگاه شده و باعث گرفتگی و عملکرد بد می شود.
- در زمان کار با رک، سمپلر را به شدت و با ضربه وارد سرسمپلر نکنید زیرا اینکار باعث کج شدن شفت و یا شکستگی آن می شود.
- از سفت بودن سرسمپلر روی میکروپیپت اطمینان حاصل شود تا به اصطلاح سمپلر هوا نکشد.
-
کنترل کيفی سمپلر به چه روشی امکان پذیر است؟
بررسي دقت و صحت سمپلرهاي دستي 3 تا 4 بار در سال توصيه شده است که انجام حداقل دوبار الزامی می باشد . اين بررسي با استفاده از روش هاي توزين و رنگ سنجي قابل انجام است .
به علت نبود ترازوهائي با حساسيت كافي در آزمايشگاههاي معمولی براي كنترل سمپلر( تا يك صدم ميلي گرم) ، روش رنگ سنجي تحت شرايط موجود قابل اطمينان تر است .
در اين روش با استفاده از يك محلول رنگي با جذب پايدار در طول زمان (مثل رنگ سبزخوراكي در طول موج 620- 630 نانومتر و يا پارانيتروفنل در طول موج 401-405 نانومتر) دقت و صحت عملكرد سمپلر كنترل مي شود.
جهت انجام برنامه کنترل کيفی ، سمپلرها ، در كارهاي روتين به دو گروه10-100 ميکرو ليتر و 100- 1000 ميکروليتر تقسيم مي شوند که براي هر گروه بايد يك محلول ذخيره از رنگ سبز تهيه نمود .
برای گروه10-100 ميکروليتر ، تهيه محلول mg/dl 155 رنگ سبز خوراكي ضروريست که از حل کردن 155ميلی گرم پودر رنگ سبز در 100 ميلي ليتر آب مقطر تهيه می گردد و برای گروه 100- 1000 ميکرو ليتر می بايست محلول ذخيره mg/dl 5/15 رنگ سبز خوراکی را از حل کردن mg 5/15 پودر در 100 ميلي ليتر آب مقطرتهيه نمود .
غلظت محلول هاي ذخيره به گونه اي انتخاب شده است كه محلول mg/dl 155پس از رقيق شدن به نسبت101/1 و محلول mg/dl 5/15پس از رقيق شدن به نسبت 11/1 جذبي حدود 4/0داشته باشد، زيرا اسپكتروفتومترها در محدوده جذبی 4/0 كمترين خطاي عملكردي را نشان مي دهند.
هنگام استفاده از پارانيتروفنل نيز سمپلر ها به دو گروه تقسيم می شوند و برای هر گروه يک محلول ذخيره تهيه می شود . برای گروه 100-10 ميکروليتر ، پارانيتروفنل با غلظت 42 ميلی گرم در دسی ليتر و برای گروه 1000-100 ميکروليتر پارانيتروفنل با غلظت 42 ميلی گرم در ليتر تهيه می شود . برای تهيه رقت از سود 01/0 نرمال استفاده می شود .تاکيد می شود که تهيه stock پارانيتروفنل و رقتهای لازم ، بترتيب با استفاده از آب مقطر و سود 01/0 نرمال انجام می گردد.
كنترل دقت:
پس از آماده نمودن 10 لوله آزمايش و انتخاب محلول ذخيره رنگي متناسب با حجم سمپلرمورد كنترل ، با توجه به جدول زير مقدار مشخصي آب مقطر با دقت بسيار زياد به لوله ها اضافه مي شود ، سپس به كمك سمپلر مورد كنترل محلول رنگي كشيده شده و به لوله ها اضافه مي شود . پس از مخلوط كردن محتويات لوله ها ، ميزان جذب نوري هر 10 لوله در مقابل آب مقطر قرائت مي گرد
| ضریب رقت حاصله | حجم آب بر حسب میلی لیتر | مقدار رنگ بر حسب میکرولیتر | حجم سمپلر |
|---|---|---|---|
|
1/101 |
1 |
10 |
10 |
|
1/101 |
2 |
20 |
20 |
|
1/101 |
2.5 |
25 |
25 |
|
1/101 |
5 |
50 |
50 |
|
1/101 |
10 |
100 |
100 |
|
1/11 |
2 |
200 |
200 |
|
1/11 |
5 |
500 |
500 |
|
1/11 |
10 |
1000 |
1000 |
در صورت انتقال صحيح حجم آب ، اختلاف در جذب نوري لوله ها به اختلاف در حجم رنگ انتقالي توسط سمپلر نسبت داده مي شود. بدين ترتيب محاسبه ضريب انحراف معيار (CV%) بين 10 خوانده معرف مقدار عدم تكرارپذيري در سمپلر خواهد بود.
در كارهاي روزمره حداكثر 3% خطاي عدم دقت قابل قبول است.
-
كنترل صحت عملکرد سمپلر
جهت كنترل صحت عملكرد سمپلر ،وجود بالن ژوژه های کلاس A 10و100 ميلی ليتر و پی پت های کلاس A 1و10ميلی ليتر ضروری می باشد .
برای انجام اين آزمايش با استفاده از پی پت و بالن ژوژه رقتهای 101/1و11/1 از محلول رنگ سبز خوراکی تهيه می گردد،
که بترتيب براي تهيه رقت 101/ 1 ، يک ميلی ليتر رنگ سبز خوراكي به بالن ژوژه حاوی 100ميلی ليتر آب مقطر و برای تهيه رقت 11/1، ده ميلی ليتر رنگ سبز خوراكي به بالن ژوژه حاوی100 ميلی ليتر آب مقطر اضافه مي گردد.
پس از مخلوط نمودن محتويات بالنها ، جذب نوری هر رقت از محلول رنگي حداقل سه بار قرائت شده و پس از محاسبه ميانگين ، مقدار بدست آمده به عنوان مقدار مورد انتظار (Expected) در نظر گرفته می شود . ميزان عدم صحت با استفاده از فرمول Bias برای هر سمپلر محاسبه می گردد .
ميانگين جذب بدست آمده از هر سمپلر در مرحله ارزيابی عدم دقت _ ميانگين جذب نوري در بالن
در كارهاي روزمره حداكثر5% عدم صحت قابل قبول مي باشد.
نکات:
1-ضربه به سمپلر مي تواند اين وسيله را از كاليبراسيون خارج نمايد.
2- با انتخاب سر سمپلر مناسب حجم محلول برداشتی بايد در حدي باشد كه مايع وارد قسمت هاي داخلي نگردد.
3-تماس دست با نوك سمپلرآلوده ممنوع است.
4-در صورت مكش محلول هاي اسيدي و ساير مواد با خاصيت خورندگي بايد بخش نگهدارنده سر سمپلر (Tip-holder) باز شده و پيستون و حلقه پلاستيكي(O-ring) بخوبي با آب مقطر شسته شود.
5-هرگز نبايد سمپلر حاوي محلول به پهلو زمين گذاشته شود.
6-هرگز نبايد سمپلرهاي متغير را بر روي حجمي خارج از محدوده حجمي ادعائي آن تنظيم نمود.
كليه عمليات مربوط به سرويس ونگهداري می بايست ثبت و نگهداري شود.
-
نمونه فرم کنترل کیفی سمپلر
