فرق محیط کشت انتخابی و افتراقی

 همان طور که مستحضر هستید در مقاله های قبل به بحث کلی محیط کشت ، انواع محیط کشت و کاربرد آنها در زمینه پزشکی و صنایع مختلف اشاره کردیم که در صورت نیازمی توانید با مراجعه به مقاله "محیط کشت چیست،معرفی و کاربرد آنها " از اطلاعات کافی برخوردار شوید و نظرات ارزشمندتان را با ما به اشتراک بگذارید.
اما امروز به بحث محیط کشت های افتراقی و انتخابی و تفاوت آنها با یکدیگر می پردازیم.پس با ما همراه باشید.

1. آشنایی با محیط کشت های افتراقی

محیط های افتراقی برای شناسایی کلونی های مختلف باکتری در یک محیط خاص استفاده می شود. محیط های افتراقی دارای اجزایی هستند که باعث می شوند برخی از اندامک ها متفاوت از سایر باکتری هایی که در یک محیط کشت رشد می کنند ظاهر شوند.

به عنوان مثال برخی از باکتری ها دارای خاصیت همولیز هستند به این معنی که آنزیم همولیزین تولید می کنند که در محیط آگار خون باعث پاره شدن گلبول های قرمز خون (لیز) می شود و کلنی آن در محیط کشت روشن رنگ دیده می شود.

این همولیز ممکن است ناقص یا کامل باشد. انواع مختلفی از محیط های افتراقی وجود دارد مانند سیمون سیترات ، SIM ، TSI  ، MRVP  و ... که میتوان نام برد.جهت مقایسه قیمت به صفحه قیمت محیط کشت افتراقی مراجعه نمایید.

2. آشنایی با محیط های کشت انتخابی

محیط های انتخابی به شما امکان می دهند انواع خاصی از باکتری ها را رشد دهید. این محیط ها بهترین محیط را برای رشد باکتری های خاص فراهم می کنند و می توانند برای جداسازی نوع خاصی از باکتری از مخلوط میکروبی استفاده شوند.

ما محیط های مخصوص زیادی داریم که برای رشد و جداسازی برخی باکتری ها ایده آل هستند. این شامل محیط S آگار مورد استفاده برای جداسازی سالمونلا و شیگلا یا مانیتول سالت آگار مورد استفاده برای تشخیص استافیلوکوکوس اورئوس است.

3. معرفی برخی از محیط کشت های انتخابی و افتراقی پر کاربرد

•  محیط کشت مک کانکی آگار(Macconkey agar ) :

محیط کشت مک کانکی آگار ، محیطی انتخابی است که برای جداسازی و تعیین هویت باکتری های گرم منفی می باشد. املاح صفراوی و کریستال ویوله مانع از رشد باکتری های گرم مثبت می شوند.

باکتری های تخمیر کننده ی لاکتوز (لاکتوز مثبت ها( کلنی هایی به رنگ ارغوانی و باکتری هایی که قادر به تخمیر نیستند (لاکتوز منفی ها( کلنیهایی زرد کاهی ایجاد می نمایند.

• محیط کشت SIM ( Sulfide Indol motility ):

محیط کشت SIM دارای ترکیباتی همچون تریپتون ، پپتون، سولفات آمونیوم آهن، تی سولفات سدیم، آگار و بافت حیوانی جهت تأمین اسید آمینه و مواد مغذی برای رشد باکتری هاست.

اساس تمایز باکتری ها در محیط کشت SIM بر اساس حرکت، تولید اندول و سولفید می‌باشد. قوام نیمه جامد این محیط اجازه پخش شدن و درنتیجه کدر نمودن محیط را به باکتری های متحرک می‌دهد پس از این محیط کشت برای تمایز باکتری روده ای استفاده می‌شود نه تشخیص آن ها.

• محیط کشت ائوزین متیلن بلو (Eosin methylen blue ):

محیط کشت EMB Agar (آگار ائوزین متیلن بلو) یک محیط کشت انتخابی و افتراقی است. این یک محیط کشت انتخابی برای باکتری های گرم منفی است.  و معمولاً برای جداسازی و افتراق کلنی های باکتریایی و کلنی های باکتریایی جدا شده از نمونه ی مدفوع استفاده می شود.

محیط کشت ائوزین متیلن بلو دارای ترکیباتی همچون متیلن بلو، پیتون و لاکتوز است، همچنین فاقد املاح صفراوی است .

•  محیط  کشت (Triple suger iron agar):

محیط کشت TSI محیطی جامد و افتراقی است و برای تشخیص باکتری‌های روده‌ای (خانواده انتروباکتریاسه ) به‌ کار می‌رود.این محیط کشت  به صورت شیب‌دار و درون لوله ای است.

محیط موردنظر دارای 1 درصد لاکتوز، 1 درصد سوکروز، 0.1 درصد گلوکز (دکستروز(،پپتون، تیوسولفات، آهن و فنل رد است و  PH محیط کشت فوق حدودا 8/4-4/8 است.

اختلاف در غلظت‌های متفاوت قندها در این محیط سبب تمایز باکتری‌های تخمیر کننده براساس نوع قند مصرفی می‌باشد.تخمیر کربوهیدرات منجر به تولید گاز و تغییر در رنگ محیط کشت از قرمز به زرد می‌شود. کشت در محیط  TSI به صورت عمقی و خطی است.

• محیط کشت نوترینت آگار (Nutrient Agar) :

محیط کشت نوترینت آگار محیطی جامد و دارای مواد مغذی و لازم برای رشد دادن میکروارگانیسم ها و همچنین شمارش آن ها در آب، فاضلاب و مواد دیگر می باشد.

این محیط که یک محیط کشت میکروب شناسی می باشد حتی در دماهای بالا نیز جامد می باشد و برای رشد قارچ ها و باکتری های که سخت پسند نیستند و به شرایط سخت محیطی احتیاج ندارند، مناسب است.

در این محیط رشد باکتری ها و تشکیل کلونی های آن در سطح انجام می شود. همچنین از خصوصیات آن داشتن PH خنثی در دمای ۲۵ درجه سانتی گراد است.
 

• محیط کشت (Salmonella Shigella ) SS:

محیط کشت SS Agar یک محیط انتخابی است که جهت تشخیص سالمونلا و شیگلا مورد استفاده قرار می گیرد. این محیط حاوی تیو سولفات سدیم بعنوان منبع گوگرد و آهن فریک به عنوان منبع آهن می باشد.

همچنین حاوی لاکتوز و معرف نوترال رد می باشد. اگر باکتری تیوسولفات محیط را احیا کند، H2Sتولید نموده کهH2S با آهن موجود در محیط تولید پرگنه های سیاه رنگ می نماید. اکثر باکتری های لاکتوز مانند سالمونلا ها H2S مثبت میباشند.
 

•  محیط کشت سیمون سیترات آگار(Simmon citrate agar ):

محیط کشت سیمون سیترات آگار حاوی آمونیوم دی هیدروژن فسفات و سدیم سیترات و همچنین معرف بازی برمو تیمول بلو می‌باشد. این محیط کشت دارای منابع خوبی از نیتروژن و کربن است و تنها میکروارگانیسم هایی که توانایی مصرف سیترات و استفاده از کربن را دارند در این محیط رشد می‌کنند و در مجاورت رنگ برمو تیمول بلو به رنگ آبی در می‌آیند.

مثل باکتری های گرم منفی که از این محیط کشت جهت شناسایی اشرشیا ایکولای و انتروباکتر ائروژنز نیز استفاده می‌کنند.
 

• محیط کشت مانیتول سالت آگار(Mannitol Salt Agar) :

محیط کشت مانیتول سالت آگار یا MSA یک محیط رشد انتخابی و افتراقی است که معمولاً در میکروب‌شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرد و رشد گروهی از باکتری‌های خاص را تقویت می‌کند در حالی که جلوی رشد سایر آن‌ها را می‌گیرد.

این محیط به عنوان یکی از روش‌های تشخیص میکروب‌های بیماری‌زا در مدت زمان کوتاه در آزمایشگاه‌های تشخیص طبی اهمیت دارد. وجود این غلظت از نمک باعث می‌شود MSA در برابر بیشتر باکتری‌های گرم منفی انتخابی و برای برخی از باکتری‌های گرم مثبت (استافیلوکوک، انتروکوک و میکروکوکاسه) قابل تحمل باشد.

استافیلوکوکوس اورئوس کلونی‌های زرد با مناطق زرد تولید می‌کند، در حالی که سایر استافیلوکوک‌های منفی کوآگولاز کلنی های کوچک صورتی یا قرمز تولید می‌کنند و هیچ تغییری در رنگ محیط ایجاد نمی‌کنند.

اگر ارگانیسم بتواند مانیتول را تخمیر کند، یک محصول جانبی اسیدی ایجاد می‌شود که باعث زرد شدن فنل قرمز موجود در آگار می‌شود. این محیط برای جداسازی انتخابی گونه‌های استافیلوکوک در بیماری احتمالی (pp) کاربرد دارد.

• محیط ستریماید آگار (CETRIMIDE AGAR BASE):

این محیط کشت برای جداسازی انتخابی و شناسایی سودوموناس آئروژینوزا تعبیه شده است. محیط کشت ستریماید آگار دارای فرمولی با تکنیک آگار است که با اضافه کردن ستریماید (استیل تری متیل آمونیوم برمید) برای مهار انتخابی ارگانیسم های غیر از سودوموناس آئروژینوزا اصلاح شده است.    

(P. aeruginosa ) تنها گونه سودوموناس یا گرم منفی میله ایی ، شناخته شده برای برای دفع پیوسیانین است.بنابراین این محیط کشت یک محیط ارزشمند در شناسایی این ارگانیسم است. از این محیط کشت به طور گسترده در بررسی لوازم ارایشی بهداشتی ، نمونه های بالینی و ارزیابی اثربخشی ضدعفونی کننده های علیه این ارگانیسم (P. aeruginosa ) استفاده میشود.

• محیط کشت آگار بیرد – پارکر  (Baird-Parker Agar):

محیط کشت بیرد پارکر نوعی آگار است که برای جداسازی انتخابی گونه‌های گرم مثبت استافیلوکوک استفاده می‌شود.

این ماده حاوی لیتیوم کلراید و تلوریت است تا از رشد فلور میکروبی جایگزین جلوگیری کند، در حالی که پیروات و گلایسین موجود باعث رشد استافیلوکوک می‌شود. کلونی‌های استافیلوکوک به رنگ سیاه با مناطق روشن ایجاد شده در اطراف خود نشان می‌دهند.
 

4. تفاوت بین محیط کشت های انتخابی و افتراقی چیست ؟

محیط های انتخابی محیط های کشت هستند که برای رشد یک ارگانیسم منتخب و درعین حال مهار رشد سایر میکروارگانیسم ها طراحی شده اند. محیط های افتراقی محیط های کشت هستند که برای تشخیص میکروارگانیسم ها از یکدیگر توسط ویژگی های رشد قابل مشاهده طراحی شده اند.

سوالات متداول

آیا محیط کشت آگاری وجود دارد که هم انتخابی باشد هم افتراقی؟

بله میتوانیم از محیط کشت هکتوئن انتریک آگار نام ببریم ، محیط هکتوئن انتریک آگار یک محیط انتخابی و افتراقی است که برای جداسازی و تمایز سالمونلا و شیگلا از سایر روده های گرم منفی استفاده می شود. این محیط حاوی نشانگرهای pH برومتیمول بلو و اسید فوشسین است.

آیا مک کانکی آگارمحیط انتخابی و یا افتراقی است؟

MacConkey agar  ، یک محیط  آگار انتخابی و متمایز کننده است که فقط گونه های باکتریایی گرم منفی را رشد می دهد. می تواند ارگانیسم های گرم منفی را بر اساس متابولیسم لاکتوز آنها بیشتر متمایز کند.